شیوع افسردگی در زنان و مردان

متأسفانه اختلال افسردگی بیماری شایعی است که به شکل مرموز و مخفی ممکن است افراد را درگیر نماید. به طوری که بیمار و اطرافیانش به این زودی ها به فکر بیماری نمی افتند و معمولاً در مراحلی که مشکلی پیشرفته می شود و اختلال در عملکرد فرد ایجاد می شود، آنها به فکر مراجعه به پزشک می افتند. شیوع اختلال افسردگی در جمعیت مردان 12 تا 5 درصد و در زنان به 25 تا 10 درصد می رسد. بنابراین در همه جای دنیا دیده شده که شیوع اختلال افسردگی زنان دو برابر بیشتر از مردان است. علت شیوع بیشتر افسردگی در زنان احتمالاً مربوط به تفاوت های هورمونی، اثرات زایمان، تفاوت استرس ها و فشارهای روانی ـ اجتماعی زنان و مردان و تبعیض های اجتماعی فرهنگی و اقتصادی بیشتر زنان می باشد و آسیب پذیری زنان را نسبت به افسردگی افزایش می دهد.

متأسفانه اختلال افسردگی بیماری شایعی است که به شکل مرموز و مخفی ممکن است افراد را درگیر نماید. به طوری که بیمار و اطرافیانش به این زودی ها به فکر بیماری نمی افتند و معمولاً در مراحلی که مشکلی پیشرفته می شود و اختلال در عملکرد فرد ایجاد می شود، آنها به فکر مراجعه به پزشک می افتند. شیوع اختلال افسردگی در جمعیت مردان 12 تا 5 درصد و در زنان به 25 تا 10 درصد می رسد. بنابراین در همه جای دنیا دیده شده که شیوع اختلال افسردگی زنان دو برابر بیشتر از مردان است. علت شیوع بیشتر افسردگی در زنان احتمالاً مربوط به تفاوت های هورمونی، اثرات زایمان، تفاوت استرس ها و فشارهای روانی ـ اجتماعی زنان و مردان و تبعیض های اجتماعی فرهنگی و اقتصادی بیشتر زنان می باشد و آسیب پذیری زنان را نسبت به افسردگی افزایش می دهد.

اختلال افسردگی اساسی ممکن است در سنین کودکی و یا بزرگسالی و سالمندی ایجاد شود که البته علائم بیماری در سنین پیری و کودکی با هم متفاوت است. سن متوسط شروع اختلال افسردگی عمده در حدود 40 سالگی است. البته حدود 50% این بیماران در سنین بین 20 تا 50 سالگی دچار این بیماری می شوند. متأسفانه اخیرا به دلیل افزایش مصرف الکل و مواد مخدر میزان بروز و شیوع افسردگی در کشور ما رو به افزایش است. جمعیت جوان کشور و وفور مواد مخدر، و سهولت دسترسی نوجوانان و جوانان به مواد مخدر عامل بسیار مهم و هشداردهنده ای است که ممکن است بیش از این باعث افزایش شیوع افسردگی و مشکلات رفتاری در بین نوجوانان و جوانان شود. بر اساس پژوهش های انجام شده اختلال افسردگی اساسی در بین افراد متأهل کمتر است و بیشتر در افرادی ایجاد می شود که روابط بین فردی ضعیفی دارند و با اجتماع و نزدیکان معاشرت نمی کنند و یا در بین کسانی که طلاق گرفته اند، احتمال وقوع افسردگی بیشتر است.

بر اساس مراجعات بیماران دیده شده که مسائل و مشکلات اجتماعی ـ اقتصادی و فرهنگی می تواند در تشدید و یا تسریع افسردگی نقش داشته باشند اگر چه اصولاً ارتباطی بین این مسائل و ایجاد افسردگی پیدا نشده است ولی در جریان بحران های اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی افراد مستعد افسردگی بیشتر آسیب می بینند.

یک سری عوامل زیستی و بیولوژیک در ایجاد اختلال افسردگی دخالت دارند. واسطه های شیمیائی عصبی شناخته شده که عدم تعادل در ترشح و جذب آنها ممکن است باعث افسردگی شود. مهم ترین واسطه شیمیائی عصبی شناخته شده «سروتونین» می باشد که اختلال در ترشح و جذب آن در ایجاد افسردگی مؤثر است. اشکال در غده تیروئید مثلاً هیپوتیروئیدیسم یا «کم کاری تیروئید» و هیپرتیروئیدیسم یا «پرکاری تیروئید» هم در ایجاد افسردگی دخالت دارد. اساس درمان داروئی افسردگی نیز برای ایجاد تعادل در جذب و ترشح سروتونین و دیگر واسطه های شیمیائی است. همچنین اگر اختلال در کار تیروئید باعث افسردگی شده باشد تأمین و تعدیل هورمون های تیروئید و درمان کم کاری یا پرکاری تیروئید باید مورد توجه دقیق روانپزشک باشد. بیماری های دیگری نیز وجود دارند که باعث افسردگی می شوند. مهم ترین آنها بیماری های پارکینسون، آلزایمر، عفونت های سیستم اعصاب مرکزی، تومورهای مغزی، زوال عقل، میگرن، MSیا سختی و تصلب متعدد در نسوج مختلف از جمله مغز، صرع و تشنج، هیدروسفالی، حمله خواب، اختلال در کار غده فوق کلیوی، اختلال در قاعدگی، زایمان، بیماری لوپوس، آرتریت روماتوئید می باشند که باعث افسردگی می شوند و یا با اختلال افسردگی همراه می شوند. همچنین کمبود انواع ویتامین ها از جمله کمبود اسیدفولیک، کمبود ویتامین B12، کمبود نیاسین و تیامین، کمبود ویتامین C نیز در ایجاد افسردگی مؤثرند. برخی بیماری ها مثل سرطان، بیماری های قلبی، تنفسی، کلیوی، بیماری های ژنتیک، ایدز، زایمان و اختلال خلقی بعد از اعمال جراحی نیز می توانند مولد افسردگی باشند.

یکی از علائم و مشکلاتی که در افسردگی پیدا می شود اختلال خواب است که شایع ترین نوع آن تأخیر در شروع خواب می باشد. البته بی خوابی در انتهای شب نیز یکی دیگر از دلایل افسردگی است و به طور کلی در جریان افسردگی ممکن است شروع، تداوم و انتهای خواب مختل شود.

عوامل وراثتی نیز با اختلال افسردگی اساسی مرتبط هستند و اگر پدر و مادر هر دو گرفتار افسردگی باشند، فرزندان آنها در معرض خطر بیشتر افسردگی قرار دارند. اعتقاد به این است که وقایع پر استرس و فشارهای روانی در زندگی پیش از اولین حمله افسردگی بیشتر از حملات بعدی وجود دارد. که احتمالاً به این علت است که استرسی که به اولین حمله افسردگی می انجامد تغییرات بیشتری در وضعیت بیولوژیک مغز بیمار ایجاد می کند.

بعضی از روانپزشکان معتقدند که وقایع پر فشار زندگی نقش اصلی یا درجه اول را در ایجاد افسردگی بر عهده دارند، اما برخی دیگر این نظر را قبول ندارند. طبق آخرین یافته ها نمی توان برای تمامی مشکلات و ناراحتی های اعصاب و روان علت واحدی در نظر گرفت بلکه مجموعه عواملی در ایجاد و تشدید آنها دخالت دارند. اصولاً به همین دلیل است که در مورد این ناراحتی ها از واژه اختلال به جای بیماری استفاده می شود. بیماری معمولاً علت واحدی دارد اما اختلال در اثر مجموعه عوامل ایجاد می شود مثل اختلال افسردگی، اختلال وسواسی، اختلال اضطرابی و ... .

به هر حال یکی از مهم ترین استرس ها و مرتبط ترین واقعه با پیدایش افسردگی، از دست دادن یکی از والدین پیش از 11 سالگی است. و همچنین یکی دیگر از فشارهای زندگی و محیطی که بیشترین رابطه را با شروع حمله افسردگی دارد، از دست دادن همسر است. خانواده هایی که دچار آسیب روانی هستند نیز ممکن است بر سرعت بهبود و یا تشدید و عدم علائم بیماری پس از درمان و بهبود اثر بگذارد.

برخی از متخصصان اعصاب و روان معتقدند که افسردگی از ناتوانی برای حل و فصل موفقیت آمیز مشکلات و ناملایمات و مسائل مخرب افسرده ساز در دوران کودکی ناشی می شود. برخی دیگر معتقدند که بسیاری از افراد افسرده برای دل و خواست خودشان زندگی نمی کنند بلکه برای رضایت دیگران زندگی می کنند یعنی به خاطر یک آرمان، حزب، مؤسسه و سازمانی «زندگی» می کنند و افسردگی زمانی رخ می دهد که فرد افسرده احساس می کند از او سوء استفاده شده است و آن حزب و مؤسسه یا فردی که او برایش و به خاطرش زندگی کرده هرگز آن گونه نبوده است که بتواند نیازها و آرمان های واقعی اش را برآورده کند. در واقع انتظاراتش برآورده نمی شود و معمولاً در این موارد اعتیاد و اختلالات رفتاری هم ممکن است به وجود آید و فرد برای تسکین آلام و انتظارات برآورده نشده به سوء مصرف مواد پناه ببرد. البته ریشه این اختلال یعنی زندگی برای دیگران و به دنبالش احساس سرخوردگی در خانواده و نوع برخورد و رفتار والدین دارد. در دوره کودکی این فرد نیازهائی داشته که والدین باید اجازه ابراز و اظهار و شکوفائی به این استعدادها و نیازها می دادند تا احساس استقلال و اعتماد به نفس و یکپارچگی و انسجام و ثبات شخصیت در کودک شکل بگیرد. بخشی از این نیازها شامل تأیید و تصدیق است. کودک نیاز به تمجید و تأیید دارد. باید آرزو و آرمان خود را ابراز کند و بخصوص در سنین قبل از 7 سالگی نباید تحت مراقبت فوق العاده و سختگیری های غیر منصفانه و امر و نهی و رفتار آمرانه قرار بگیرد ...